یکی از کوچکترین کشورهای جهان به‌نام قطر که در قاره کهن آسیا و در همسایگی ایران قرار دارد میزبان جام‌جهانی ۲۰۲۲ فوتبال شده است. جام‌جهانی ۲۰۲۲ فوتبال در تاریخ ۲۱ نوامبر، معادل ۳۰ آبان ۱۴۰۱ آغاز شده و در تاریخ ۱۸ دسامبر، یعنی ۲۷ آذر ۱۴۰۱ به پایان خواهد رسید. قطر نخستین کشور عربی و دومین کشور آسیایی است که این افتخار را دارد که با ساخت 8 ورزشگاه جدید میزبان بیست‌ودومین دوره مسابقات جام‌جهانی فوتبال باشد و این ورزشگاه های جام جهانی قطر باعث بحت، حیرت و تعجب بسیاری از مردم سراسر جهان شده است.
جام‌جهانی قطر را قابل دسترس‌ترین جام‌جهانی در طول تاریخ می‌توان نامید! چراکه طولانی‌ترین فاصله بین هر دو استادیوم نزدیک به 35 مایل معادل 56 کیلومتر است که حتی برخی از آنها در یک شهر و در کنار یکدیگر قرار دارند و از مجموع استادیوم‌ها 7 استادیوم دارای سیستم‌های تهویه هوای پیشرفته، با دریچه‌های هوا در زیر صندلی‌ها و کنار زمین نیز می‌باشند.
ما در اینجا و در مقاله‌ای نسبتاً کوتاه، نگاهی به هشت استادیوم میزبان بازی‌های جام جهانی 2022 قطر داریم و از لحاظ شکل، طراحی و امکانات به آنها می‌پردازیم.
اولین ورزشگاه «البیت»
- ظرفیت: ۶۰۰۰۰ نفر
- طراح: دارالهندسه
- آغاز ساخت: سال۲۰۱۴
- افتتاح: سال۲۰۲۱
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۴۳ کیلومتر
اولین ورزشگاه که افتتاحیه جام‌جهانی 2022 فوتبال در آن برگزار شد ورزشگاه البیت در شهر الخور قطر است. این ورزشگاه که نخستین استادیوم سرپوشیده کشور است توسط بنیادAspire Zone به مانند یک خیمه طراحی شد. رنگ مشکی، سفید و قرمز ورزشگاه البیت از خیمه متحرک مردم قبیله بادیه نشین قطر الهام گرفته شده است.
دومین ورزشگاه «الجنوب»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰ نفر
- طراحی با الهام از: دام زاها حدید
- آغاز ساخت: سال۲۰۱۴
- افتتاح: سال۲۰۱۹
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۲۳ کیلومتر
دومین استادیوم جدید قطر، استادیوم مدرن و جذاب الجنوب در شهر الوکره قطر است که با الهام از طرح معماری زاها حدید معمار برجسته بریتانیایی-عراقی که در سال 2016 درگذشت ساخته شده است و این طرح نیز از بادبان‌های قایق‌های سنتی نیز الهام گرفته و بیانگر گذشته دریایی شهر الوکره است.
در ساخت الجنوب از مصالح کهن و آیینی و حتی الوار چوبی استفاده شده است و سیستم خنک کننده به‌روز و سقف جمع شونده آن باعث می‌شود تا در تمام طول سال از آن استفاده شود. این استادیوم نیز نخستین استادیوم قطر برای جام جهانی 2022 بود که کاملاً از صفر ساخته شد و میزبان مسابقات فوتبال تا مرحله یک شانزدهم نهایی جام‌جهانی بود.
سومین ورزشگاه «الریان»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰ نفر
- طراح: رامبول
- آغاز بازسازی: ۲۰۱۴
- افتتاح: ۲۰۲۰
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۲۲ کیلومتر
سومین استادیوم در شهر الریان به نام احمدبن‌علی آل‌ثانی، امیر سابق قطر نامگذاری شده و استادیوم قدیمی احمدبن‌علی تخریب و بازسازی شده است و گنجایش آن بیش از دو برابر ظرفیت اولیه برای جام‌جهانی شد.
طراحی ورزشگاه الریان با الهام از شکل تپه‌های شنی که در اطراف این ورزشگاه هستند، ساخته شده است. بدنه این ورزشگاه نیز ساده و متراکم با نمایی مدرن و پیچیده به‌شکل تور سبک با ساختاری یکنواخت و مستطیلی‌شکل است. استادیوم الریان قطر میزبان ۷ بازی تا مرحله یک هشتم نهایی جام جهانی است و گفتنی است دومین دیدار حساس تیم ملی ایران در مقابل ولز در این استادیوم برگزار شد و با نتیجه 2 بر صفر به سود تیم ملی ایران نیز به پایان رسید.
چهارمین ورزشگاه «الثمامه»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰ نفر
- طراح: دفتر مهندسی عرب
- آغاز ساخت: ۲۰۱۷
- افتتاح: ۲۰۲۰
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۱۳ کیلومتر
استادیوم الثمامه استادیوم دیگری است که فرهنگ و تاریخ قطر را ارج می نهد. ورزشگاه الثمامه با الهام از کلاه‌های سنتی عربی، همان «عرقچین» که توسط مردان عرب استفاده می‌شود، توسط معمار قطری به نام «ابراهیم محمد جیده» طراحی شده و نام این ورزشگاه از یک نوع درخت بومی کهن سال که در محل ورزشگاه وجود دارد گرفته شده است.
ارتفاع این ورزشگاه ۴۳ متر است و سیستم‌های خنک کننده ورزشگاه دمای آن را در حدود ۱۸ درجه ثابت نگه می‌دارد. قرار است ظرفیت آن پس از پایان جام جهانی به ۲۰ هزار نفر کاهش یابد و یک هتل و یک مسجد در این ورزشگاه ایجاد شود. تعداد 8 بازی در ورزشگاه الثمامه تا مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی 2022 برگزار خواهد شد. دو تیم ایران و آمریکا در این ورزشگاه به مصاف هم رفتند که با نتیجه یک بر صفر به سود آمریکا به پایان رسید و تیم ملی ایران نیز در این ورزشگاه از جام جهانی 2022 قطر خداحافظی کرد.
پنجمین ورزشگاه «شهر آموزش»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰
- طراح: FIA Fenwick Iribarren Architects
- آغاز ساخت: سال۲۰۱۶
- افتتاح: سال۲۰۲۰
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۱۲ کیلومتر
استادیوم شهر آموزش (Education City Stadium) یا به زبان عربی استاد المدینة التعلیمیة یکی دیگر از 8 استادیوم مهم قطر برای جام جهانی 2022 است که با نام استادیوم بنیاد قطر نیز شناخته می شود.
در ورزشگاه شهر آموزش نیز همانند دیگر استادیوم‌های جام جهانی قطر، از سیستم‌های پیشرفته خنک‌کننده استفاده می‌شود تا بازیکنان و تماشاگران در طول برگزاری مسابقات مشکل گرمایی نداشته باشند. از سوی دیگر این ورزشگاه به یاد معلولان نیز بوده و افراد دارای معلولیت نیز دسترسی خوبی به این استادیوم دارند، همچنین از جایگاه‌های ویژه مانند بخش وی‌آی‌پی و اسکای باکس نیز برخوردار است. این استادیوم سه جایزه مهم، شامل رتبه5 ستاره در طراحی و ساخت، رتبه کلاس A در مدیریت ساخت‌وساز و همچنین شاخص بازدهی فصلی انرژی از سیستم ارزیابی پایداری جهانی (GSAS) را دریافت کرده است. معماری ورزشگاه شهر آموزش در واقع نگاهی به معماری فاخر اسلامی داشته است. این ورزشگاه دورنمایی مثلثی شکل دارد و از الگو‌های هندسی پیچیده شبیه الماس، که نشانگر الماسی در میان کویر بوده طراحی و ساخته شده است. این ورزشگاه میزبان 7 بازی تا مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی 2022 قطر است.
ششمین ورزشگاه «خلیفه»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰ نفر
- ساخت: سال۱۹۷۶
- بازسازی: سال۲۰۱۴
- افتتاح: سال۲۰۱۷
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۱۳ کیلومتر
یکی دیگر از استادیوم‌های بی‌نظیر و مدرن جام‌جهانی قطر 2022، استادیوم بین‌المللی خلیفه یا به زبان عربی ملعب استاد الخلیفة الدولی است که به عنوان استادیوم ملی قطر و قدیمی‌ترین محل برگزاری جام‌جهانی 2022 شناخته می‌شود.
این ورزشگاه چندین‌بار بازسازی شده است و توسط دو سازه قوسی شکل در بیرون خود، قابل شناسایی است و میزبان ۸ بازی در قطر ۲۰۲۲ خواهد بود و نخستین بازی تیم ملی ایران در مقابل انگلیس در این ورزشگاه تاریخی برگزار شد و سرانجام بازی 6 بر 2 به سود تیم انگلیس به پایان رسید.
هفتمین ورزشگاه «لوسیل»
- ظرفیت: ۸۰۰۰۰ نفر
- طراح: فاستر
- آغاز ساخت: سال۲۰۱۷
- افتتاح: ۲۰۲۲
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۱۶ کیلومتر
بزرگ‌ترین و جدیدترین ورزشگاه جام‌جهانی 2022 قطر، استادیوم لوسیل (Lusail Stadium) در شهر دیدنی لوسیل است.
طراحی این استادیوم جذاب و مدرن که توسط یک شرکت بریتانیایی به‌نام «فاستر پلاس پارتنرز» (Foster + Partners)صورت گرفته است. طرح استادیوم لوسیل منعکس کننده کاسه های دست‌ساز سنتی است که در سراسر جهان عرب و اسلام یافت می‌شود در حالی که نقش متقابل نور منعکس کننده فانوس‌های منطقه است. این استادیوم میزبان 10 مسابقه از جمله بازی فینال جام‌جهانی قطر ۲۰۲۲ خواهد بود.
هشتمین ورزشگاه «راس ابوعبود» یا «۹۷۴»
- ظرفیت: ۴۰۰۰۰ نفر
- طراح: Fenwick Architects
- آغاز ساخت: سال۲۰۱۸
- افتتاح: سال۲۰۲۱
- فاصله از مرکز شهر دوحه: ۱۰ کیلومتر
اولین استادیوم موقت در تاریخ جام‌جهانی، استادیوم 974 قطر است. 974 کانتینر حمل و نقل بازیافتی را در خود جای داده است و 974 از کد تلفن بین المللی قطر نیز گرفته شده است. این ورزشگاه پس از مسابقات به طور کامل برچیده می شود و قطعات آن به کشورهای در حال توسعه ارسال خواهد شد.
این استادیوم تنها چند دقیقه با فرودگاه بین‌المللی حمد فاصله داشته و این ورزشگاه از یک سمت به ساحل نیلگون خلیج فارس مشرف بوده و از سمت دیگر منظره جذاب آسمان‌خراش‌های قطر قابل مشاهده است. این استادیوم میزبان 5 بازی تا مرحله یک هشتم نهایی جام جهانی قطر 2022 خواهد بود.
کلام آخر
استادیوم‌ها و مکان‌های جام‌جهانی قطر به اندازه مسابقاتی که میزبانی آن‌هاست تماشایی است. در طراحی و ساخت ورزشگاه‌های جدید قطر مهندسان و کارگران غیربومی بی‌شماری نقش داشتند و طبق اعلام فدراسیون بین‌المللی فوتبال (فیفا) 3 نفر از کارگران به‌طور مستقیم در هنگام ساخت ورزشگاه‌های قطر جان خود را از دست داده‌اند.